Η γκάιντα στην Ελλάδα

 

Η γκάιντα στην Ελλάδα - Ιστορικό στοιχεία

 

Η παρουσία της γκάιντας εντός των γεωγραφικών ορίων της Ελλάδας

Εισαγωγή

Η γκαίντα είναι ένα μουσικό όργανο που ανήκει στην οικογένεια του άσκαυλου. Η αγγλική λέξη bagpipe κυριολεκτικά είναι συνώνημη με τη λέξη άσκαυλος (ασκός=bag, αυλός=pipe). Στην Ελλάδα συναντούνται δύο είδη άσκαυλων. Η γκάιντα και η τσαμπούνα. Τα ονόματα διαφοροποιούνται από περιοχή σε περιοχή.

Τα εθνικά σύνορα ποτέ δεν αποτέλεσαν όρια για τις παραδόσεις και τον πολιτισμό. Έτσι συναντάμε παρόμοιους αν όχι ίδιους ήχους και τραγούδια στις δύο πλευρές των συνόρων. Το μόνο που αλλάζει είναι η γλώσσα των στίχων σύμφωνα με την κυρίαρχη γλώσσα. Η μουσική όπως και πολλά άλλα πράγματα στα Βαλκάνια αποτελούν λόγω διαφωνίας. Δεν μπορεί να υπάρξει ιδιοκτησιακό καθεστός για μουσική που είναι τόσο παλιά. τα ίχνη της προέλευσης χάνονται στο παρελθόν. Ας το αφήσουμε λοιπόν έτσι. Για οποιαδήποτε εποικοδομιτικά σχόλια μπορείτε να επικοινωνήσετε στο info@gaida.gr.

Η ιστορία της γκάιντας στην Ελλάδα

Όπως τόσα άλλα μουσικά όργανα ο άσκαυλος ήρθε στην Ελλάδα από την Ασία μεταξύ 1ου και δεύτερου αιώνα μ.Χ.. (πηγή: Suetonius, Dionis Christostomos). Από τότε και μετά η παρουσία του άσκαυλού επιβεβαιώνεται από πολλές απεικονίσεις και γραπτές πηγές. Μέχρι σήμερα από τις αρχαιολογικές έρευνες δεν έχει επιβεβεωθεί η παρουσία του άσκαυλου πριν τον 1ο αιώνα μ.Χ. .

Ο άσκαυλος, με τη μορφή της γκάιντας, εμφανίζεται σε τοιχογραφίες στο μοναστήρι της Μεγίστης Λαύρας στο Άγιο Όρος και στο μοναστήρι Βαρλαάμ στα Μετέωρα (16 αιώνας). Στον ίδιο αιώνα (16ος αιώνας) ο Nicolas de Nicolay απεικονίζει στα χρονικά του μία απεικόνιση με το όνομα «Ένας Έλληνας χωρικός» ("A greek peasant"«) ο οποίος παίζει μία μορφή άσκαυλου.

Αυτές οι τρεις απεικονίσεις δεν είναι μόνο σημαντικές επειδή αποδεικνύουν τη παρουσία της γκάιντας στην Ελλάδα, αλλά δείχνουν επίσης ότι ο αυλός (γκαϊντανίτσα) και ο ισοκράτης (μπορί) είχαν κωνική απόληξη. Αυτού του είδους οι άσκαυλοι παίζονται σήμερα σε όλη την Ευρώπη, αλλά δεν συναντούνται πια στην Ελλάδα.

undefined

Τμήμα της τειχογραφίας στο μοναστήρι Βαρλαάμ στα Μετέωρα (16ος αιώνας)

 

 

undefined

 

"A greek peasant" (Nicolay, 1567)

Ο άλλος τύπος άσκαυλου, η τσαμπούνα, αναφέρεται σε ένα ελληνικό χειρόγραφο του 11ου αιώνα και από τον Πέρση φιλόσοφο Avicenna (980-1037) Abu Ali Sina (πέρσικα ابوعلى سينا) ή Abū ‘Alī al-Husayn ibn ‘Abd Allāh ibn Sīnā (στα Αραβικά و علي الحسين بن عبد الله بن سينا) τον ίδιο αιώνα. Βρίσκουμε την τσαμπούνα σε τειχογραφίες: Στο μοναστήρι του Αγίου Νικόλα κοντά στην Κακοπετριά στην Κύπρο (14ος αιώνας), το μοναστήρι του Αγίου Φανουρίου στο Βαλσαμόνερο, Ηρακλείου, Κρήρη (15ος αιώνας) και στο μοναστήρι του Καρακαλού στο Άγιο Όρος (18ος αιώνας). (Ανωγειανάκης, Φ. 1991)

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Ανωγειανάκης, Φ. (1991). Ελληνικά λαϊκά μουσικά όργανα. Μέλισσα, Αθήνα. ISBN: 960-204-005-X

Πισσαλίδης, Γ. (1994). Born in Salonica. Folk Roots, ιssue 150 December, Athens.

Dietrich, W.(2003). Bagpipes of Greece. CD

Αναφορές Εικόνων

Nikolay, N. (1567). Les quatre premiers livres des Navigations et pérégrinations orientales. Lyons 1567.

<< Go back to the previous page